Van Grijze naar een spreekwoordelijke Groene silo

Duurzame verbeteringen mét behoud van karakter

De Grijze Silo staat opnieuw op een belangrijk kruispunt in haar transformatie. Toen wij het gebouw in 2015 kochten, was duurzaamheid al vanaf het allereerste moment een essentieel uitgangspunt. Niet voor niets noemde de toenmalige supervisor Andries Geerse de silo destijds al “de solarfabriek”. Ons doel is nog altijd hetzelfde: van de Grijze Silo een spreekwoordelijke Groene silo maken – een icoon dat zijn karakter behoudt, maar tegelijk toekomstbestendig wordt.

In de afgelopen jaren hebben we veel geïnvesteerd in energiebesparing, zonder afbreuk te doen aan het industriële erfgoed. Zo heeft de silo goede isolatie, een systeem dat warmte terugwint uit ventilatie en slimme, zuinige apparatuur. Daarnaast wekken we nú al duurzame energie op met vier warmtepompen en zonnecollectoren op het hoogste dak.

Juist méér duurzame opweking van energie is nodig om industrieel erfgoed toekomst te geven—een tweede jeugd, zoals verwoord in het eerste uitgangspunt van het beeldkwaliteitsplan. De voorzitter van de SIED benadrukte dit onlangs nog tijdens de zitting van de Planadviesraad Ruimtelijke Kwaliteit (PAR) van de gemeente Deventer.

Waarom we dachten dat de vergunning snel rond zou komen

Belangrijk om te weten: de Grijze Silo is geen monument en geen beschermd stadsgezicht. En het bestemmingsplan staat letterlijk ''Tegen en op de grijze silo is nieuwe bebouwing mogelijk waardoor het mogelijk is de silo een tweede leven te geven". In onderstaande afbeelding is een van de maquettestudies opgenomen in het Gebouwenboek, waarin het bestemmingsplan naar wordt verwezen.

Ons ontwerp voldoet volledig aan alle uitgangspunten van het beeldkwaliteitsplan Havenkwartier, dat bewust is opgesteld als een ''light variant'' met beperkte regels, passend bij het uitgangspunt: “ruimte voor ideeën”. Daarom verwachtten we de omgevingsvergunning vlot te ontvangen, zodat we de zonnepanelen al in april 2024 hadden kunnen monteren.

De nieuwe supervisor en de welstandscommissie (PAR) stellen nu echter een aanvullende eis: namelijk dat de ribben volledig in het zicht moeten blijven. Deze eis vinden wij niet passen bij de geest van het beeldkwaliteitsplan, waarin juist staat dat het Havenkwartier een vrijplaats voor ideeën is, waar ruimte is voor experimenten en vernieuwende initiatieven.

Immers in 2012 de gemeente koos de gemeente juist voor een ‘light’ variant voor het beeldkwaliteitsplan met een beperkt aantal regels. Passend bij het bestemmingsplan van het Havenkwartier dat als insteek heeft: “Uitgaan van wat kan, niet van wat niet kan”. 

En dit beeldkwaliteitsplan vormt het kader van de welstandstoetsing. 

Als landmark heeft de Grijze Silo voorval geveloppervlak — daarom komen de zonnepanelen op de wand

Zonnepanelen op een gevel die richting het zuiden staat wekken meer energie op in de winter, omdat de zon dan laag staat. Dit helpt het energienetwerk doordat er iets meer zonneproductie is wanneer er veel vraag naar elektriciteit is (vooral door warmtepompen). Ze zijn ook netvriendelijker doordat ze de middagpieken verlagen, de productie spreiden over de dag en beter aansluiten op ons verbruiksprofiel.

Ons ontwerp bestaat uit 154 verticaal gemonteerde all-black zonnepanelen op de zuidgevel (de kant van de Zwarte silo en de sluis), die:

• circa 10% van de totale geveloppervlakte van de Grijze silo beslaan;
• meer dan 80% van alle ribben van de silo’s blijven in het zicht;
• de ribben van de oost (haven zijde), west (ijsselzijde / pothoofd) en noordgevel (Havenkwartier zijde) ongewijzigd en volledig zichtbaar blijven;
• door het verwijderen van het oude reclameframe van de gemeente 5% meer ribben uit het zicht ontnemen ten opzichte van de situatie toen wij het gebouw kochten (zie foto bovenaan dit artikel).

Bovendien zijn de ribben niet aangemerkt als cultuurhistorisch waardevol in de Cultuurhistorische Visie Bergweide (SIED).

Ontwerpprincipes: respect voor erfgoed

Het ontwerp van de zonnepanelen volgt nauwkeurig de principes van het beeldkwaliteitsplan:

• Afstand vanaf het bestaande gebouw: Het beeld van de Grijze silo als industrieel erfgoed wordt gerespecteerd. De zonnepanelen worden met enige afstand van de silo gemonteerd om zichtbaar te maken dat het hier om een latere toevoeging gaat. De schaduwrand die rondom de panelen ontstaat versterkt dit principe.
• Terugliggend: De panelen zijn aan weerszijden terugliggend gepositioneerd om de Grijze silo als toren in zijn geheel te kunnen blijven ervaren. De zonnepanelen zijn een toevoeging in een vlak. Rondom blijft de toren in beeld.
• Verticaliteit: De panelen zijn verticaal gepositioneerd om de verticaliteit van het bestaande gebouw niet aan te tasten. Het is een rijzig gebouw, dat is de kwaliteit ervan. De zonnepanelen worden zodanig aangebracht dat de verticaliteit van de silo behouden blijft én de verticaliteit van de ribben blijft op de drie andere gevels zichtbaar. Het frame op de westgevel is ondertussen verwijderd.
• Reversibel: Het plaatsen van de zonnepanelen is reversibel. Als later in tijd de panelen zouden worden verwijderd is de bestaande gevel intact.

Technische noodzaak: verankering kan niet tussen de ribben

Verankering tussen de ribben is technisch onverantwoord. Door de bouwmethode met glijbekisting en eerdere betonschades is het beton tussen de ribben niet van eenzelfde kwaliteit en minder sterk. Veilig verankeren kan alleen in het hart van de ribben. Aangezien de rib meer vlees heeft en gezien het feit dat deze naar binnen verder doorloopt in een muur. Alleen het beton in de rib is gegarandeerd draagkrachtig genoeg. Verankeren tussen de ribben zou leiden tot:

• hoge risico’s,
• extreem veel proefbelastingen,
• en de mogelijkheid dat panelen op bepaalde plekken helemaal niet bevestigd kunnen worden, waardoor een ongelijk en rommelig gevelbeeld zou ontstaan.

Bijdrage aan Deventer Energieneutraal 2030

Met de 154 zonnepanelen willen we onze elektriciteitsbehoefte duurzaam opwekken — volledig passend bij de ambitie Deventer Energieneutraal 2030 en de Energievisie 2024–2050 van de gemeente Deventer. We hebben bovendien meer dan voldoende ruimte om een deel van die energie lokaal op te slaan.

Aansluiting bij de Klimaatgevel

Tijdens de voorbereiding zijn wij uitgenodigd om aan te sluiten bij het initiatief Klimaatgevel, een samenwerking van het Kunstenlab, de regenwaterambassadeurs en de gemeente Deventer. Dit kunstproject in de openbare ruimte draagt bij aan de zichtbaarheid van klimaatadaptatie en sluit aan bij Deventer4Global Goals. Wij nemen hier graag aan deel, omdat het past bij onze visie op duurzaam en toekomstgericht erfgoed.

Ruimte voor ideeën – ook voor de Grijze Silo

Ons plan voldoet aan alle uitgangspunten van het beeldkwaliteitsplan. Het Havenkwartier is door de gemeente ooit aangewezen als gebied met ruimte voor ideeën: vernieuwend, experimenteel en one of a kind. Dat uitgangspunt dreigt nu uit zicht te raken. Wij blijven echter vertrouwen op een oplossing die past bij het karakter én de toekomst van de Grijze Silo.

De Grijze Silo verdient haar tweede jeugd—en wij blijven ons daar met volle overtuiging voor inzetten. In januari 2015 was de slotzin van ons transformatieplan ‘’ Wij hopen met ons initiatief van burgerparticipatie een inspirerend voorbeeld van lef, creativiteit en doorzettingsvermogen te zijn voor anderen’’. Zo denken we er nog steeds over.

Hoe mooi zou het zijn als de slimme dynamische LED verlichting van het trappenhuis straks volledig wordt gevoed door onze eigen zonnepanelen — een duurzaam lichtpunt - in de transitie van een Grijze naar Groene Silo.